Như bà con đã biết, trong mấy năm gần đây, việc đánh giá các tạp chí khoa học ngày càng trở nên quan trọng. Đặc biệt là khi mình muốn biết một tạp chí nào đó có uy tín hay không, thì chúng ta phải dựa vào các chỉ số đánh giá như Q hay JCR để xem nó có phù hợp không. Thực ra, mấy cái này không phải ai cũng hiểu đâu, nhưng nếu bà con chịu khó tìm hiểu thì cũng sẽ nắm được phần nào. Giờ tôi sẽ nói một chút về cái vụ đánh giá này cho bà con dễ hiểu nhé.
Đánh giá tạp chí khoa học là chuyện mà mấy người làm nghiên cứu hay phải làm để biết tạp chí nào có giá trị cao, được nhiều người công nhận. Để đánh giá, có một cái công cụ gọi là JCR (Journal Citation Reports), giúp cho các cơ quan, tổ chức nghiên cứu có thể thấy được ảnh hưởng và chất lượng của tạp chí. JCR giống như cái bảng xếp hạng vậy, mà mình hay thấy trong các môn thể thao, chỉ có điều ở đây là xếp hạng các tạp chí khoa học thôi.
Nói đến đây, chắc nhiều người sẽ thắc mắc, vậy làm sao để kiểm tra cái chỉ số Q của tạp chí? À, thực ra không khó đâu. Mình chỉ cần vào một số trang web có uy tín như WoS (Web of Science) hoặc Scopus là có thể tìm được thông tin về các chỉ số này. Từ năm 2020 trở đi, mấy trang này bắt đầu chỉ chỉ mục các tạp chí thuộc danh mục SCIE, tức là những tạp chí khoa học có chất lượng cao, được công nhận rộng rãi.
Để kiểm tra xếp hạng Q của một tạp chí cụ thể, bà con có thể vào trang SCImago Journal Rank, rồi tìm theo tên tạp chí hoặc theo mã P-ISSN của tạp chí đó. Khi bà con tìm được tạp chí mình muốn, thông tin về chỉ số Q sẽ hiện ra rất rõ ràng. Chỉ số Q này là một cách để đánh giá mức độ ảnh hưởng của tạp chí trong cộng đồng khoa học, nó sẽ chia thành nhiều mức như Q1, Q2, Q3, Q4. Q1 là tạp chí tốt nhất, Q4 là tạp chí kém nhất.
Đánh giá tạp chí qua chỉ số Q không phải chỉ có lợi cho các nhà nghiên cứu mà còn quan trọng đối với các sinh viên và giảng viên, vì nó ảnh hưởng đến việc đánh giá chất lượng nghiên cứu khoa học của một trường đại học. Những tạp chí có chỉ số Q cao thường là nơi đăng tải các nghiên cứu có giá trị, được cộng đồng khoa học trân trọng. Vì thế, nếu tạp chí nào có chỉ số Q cao, thì nghiên cứu đăng ở đó cũng được xem là có giá trị hơn.
Chắc chắn bà con sẽ hỏi là làm sao để đánh giá được kết quả nghiên cứu khi mà tạp chí đăng tải bài viết đó có chỉ số Q thấp? Đúng là vậy, nếu một nghiên cứu được đăng trong tạp chí có chỉ số Q thấp, thì giá trị của nó cũng bị ảnh hưởng. Nhưng cũng có một điều, đôi khi có những nghiên cứu rất hay, rất có giá trị nhưng vì lý do này nọ mà không được đăng trong các tạp chí có chỉ số Q cao. Vì vậy, khi đánh giá một công trình nghiên cứu, chúng ta cũng phải xem xét nhiều yếu tố khác chứ không chỉ dựa vào chỉ số Q của tạp chí.
Ở đây, có một khái niệm mà mấy bà con có thể nghe qua, đó là đánh giá định lượng. Đánh giá này là việc sử dụng các chỉ số đo lường (metrics) để xác định mức độ ảnh hưởng của các nghiên cứu, tạp chí. Ví dụ, một tạp chí có nhiều bài được trích dẫn thì chứng tỏ tạp chí đó có ảnh hưởng lớn, nhưng việc này cũng cần phải xem xét trong bối cảnh cụ thể nữa.
Chúng ta cũng có thể sử dụng các bảng xếp hạng quốc tế như vậy để đánh giá chất lượng của một trường đại học, cơ sở nghiên cứu khoa học hay cả giáo dục đại học nữa. Mà thật ra, khi bà con thấy một trường, một tạp chí có chỉ số Q cao, chắc chắn là họ đã có đầu tư bài bản trong công tác nghiên cứu và giảng dạy rồi.
Kiểm tra tạp chí bằng cách đơn giản nhất là tìm kiếm trên Google Scholar. Bà con chỉ cần vào đó, gõ tên tạp chí vào ô tìm kiếm, sẽ ra đầy đủ thông tin về các bài báo đã được đăng, số lần trích dẫn và các chỉ số khác. Đó là một cách để bà con có thể kiểm tra xem tạp chí đó có uy tín hay không.
Vậy tóm lại, muốn đánh giá một tạp chí khoa học hay nghiên cứu, không phải chỉ có mỗi cái chỉ số Q đâu, mà còn phải xem xét rất nhiều yếu tố khác nữa. Điều quan trọng là mình phải hiểu được quy trình đánh giá, từ đó áp dụng đúng đắn vào công việc của mình.
Tóm lại, việc đánh giá chất lượng tạp chí và nghiên cứu là một việc cần thiết để cải thiện chất lượng khoa học. Việc sử dụng các công cụ đánh giá như JCR hay Scopus, dù là hơi khó hiểu nhưng lại rất hữu ích cho những ai muốn nâng cao hiệu quả nghiên cứu của mình. Mong là những thông tin này sẽ giúp ích cho bà con trong công việc nghiên cứu sau này nhé!
Tags：[đánh giá tạp chí khoa học, chỉ số Q, JCR, Scopus, WoS, đánh giá nghiên cứu khoa học, SCImago Journal Rank, công cụ đánh giá, khoa học, nghiên cứu]
